حال با توجه به تعریف دقیقی که از قولنامه و بیع‌نامه ارائه دادیم، بیشتر متوجه تفاوت مبایعه‌نامه و قولنامه به‌خصوص آثار حقوقی متفاوت این دو خواهید شد.
عموم مردم به قولنامه مبایعه‌نامه هم می‌گویند اما باید گفت که این دو واژه از لحاظ حقوقی با هم تفاوت دارند. همان‌گونه که گفتیم، مبایعه‌نامه یعنی همان قرارداد بیع که اگر متعهد به تعهد خود عمل نکند می‌توان ایشان را ملزم به تسلیم مبیع یا ثمن کرد
در واقع مبایعه‌نامه مانند سایر قراردادهایی که طرفین برای انجام تعهد بین خود تنظیم می‌کنند در دادگاه معتبر است. مبایعه‌نامه قراردادی است که طی آن بیع انجام شده و بیع اطلاق به انتقال مال دارد، در صورت امتناع خریدار از پرداخت کامل بهای معامله و یا خودداری فروشنده برای انتقال سند، هر یک از آن‌ها می‌توانند با درخواست از دادگاه صالح طرف مقابل را به انجام تعهدش مجبور سازد.
در قولنامه الزام و اجبار نسبت به انتقال سند و یا تعهد مندرج در قولنامه وجود دارد؛ بدین‌ترتیب اگر فروشنده از حضور در دفتر اسناد رسمی و انتقال رسمی ملک به خریدار خودداری کرد، خواهان می‌تواند با درخواست از دادگاه صالح، او را برای به‌نام زدن سند در دفترخانه مجبور سازد و دادگاه نیز در صورت تقاضای خریدار، حکم به الزام انجام معامله رسمی و پرداخت وجه التزام را صادر می‌کند
وجه التزام (اجباری) که در قولنامه قرار داده می‌شود چیست؟
طرفین قرارداد برای محکم کردن قولنامه معمولا مبلغی را در قرارداد قید می‌کنند تا در صورتی که متعهد از انجام تعهد خود سربازد، مکلف به پرداخت آن مبلغ به طرف دیگر (متعهدله) باشد. این مبلغ را وجه التزام می‌گویند.
قرار دادن وجه التزام در قولنامه به چه طریقی صورت می‌گیرد؟
اصولا درج وجه التزام در قولنامه به یکی از روش‌های زیر می‌تواند انجام شود:
در قولنامه قید می‌شود در صورتی که فروشنده یا خریدار از اجرای مفاد تعهد خویش امتناع کرد، فلان مبلغ را باید به طرف دیگر بپردازد. در این صورت اگر فروشنده به تعهد خود (انتقال مال) عمل نکند، خریدار می‌تواند با احراز عدم اجرای تعهد، وجه التزام را بگیرد و هم از فروشنده بخواهد که مورد معامله را با سند رسمی به وی انتقال دهد.
چنانچه در قولنامه ذکر شود طرفین موافقت نمودند در تاریخ … در دفترخانه… حاضر شوند و سند رسمی تنظیم کنند. و در صورت امتناع عدم حضور یا امتناع فروشنده، فروشنده ملزم به انتقال و پرداخت روزانه… ریال خسارت تاخیر است. در این فرض مالک باید مورد را به خریدار منتقل کند و خسارت مذکور را هم بپردازد.
در قولنامه طرفین موافقت می‌کنند که در تاریخ… در دفترخانه… حضور یابند و سند رسمی تنظیم کنند و در صورت عدم حضور هر یک در دفترخانه، وی مکلف است مبلغ… ریال را به طرف دیگر بپردازد و تعهد خویش را نیز انجام دهد.
باید بدانید کسی که وجه التزام را مطالبه می‌کند باید خود تعهداتش را کامل انجام داده باشد. مثلا خریدار باید در دفترخانه حاضر شود و قیمت معامله را نیز به رویت دفتردار برساند و عدم اجرای تعهد طرف دیگر احراز شود